تدوین مدل مالی

تدوین مدل مالی یکی از مهم‌ترین و با ارزش‌ترین مهارت‌ها در مشاوره مالی یا مشاوره سرمایه‌‌گذاری اعم از سرمایه‌گذاری در توسعه کسب و کار یا سرمایه‌گذاری شخصی محسوب می‌شود. هدف هر مدل مالی این است که با ترکیبی از تکنیک‌های حسابداری، مالی و شاخص‌های کلیدی کسب‌و‌کار، برای ایجاد یک نمایه انتزاعی (مدل) از آن کسب‌و‌کار، پیش‌بینی نزدیک به واقعیتی از عملکرد آن در حالات و سناریوها مختلف شبیه‌سازی نموده تا اطلاعات مناسبی جهت تصمیم‌گیری ایجاد شود. اگرچه معنی و قابلیت‌هایی که امروز از آن تعبیر می‌شود بسیار فراتر از امر مشاوره بوده و به عنوان ابزاری کمک تصمیم محسوب می‌شود! امروز انواع مختلفی از مدل های مالی با طیف گسترده‌ای از کاربردهای مختلف وجود دارد: تصمیم‌گیری‌های تجاری در یک کسب‌و‌کار، سرمایه‌گذاری در یک کسب‌و‌کار جدید یا دارای عملکرد، قیمت گذاری اوراق بهادار یا انجام یک معامله شرکتی مانند ادغام و تملیک، خرید، واگذاری و برنامه خروج و یا تصمیم افزایش سرمایه و بسیاری موارد دیگر.

به طور سنتی، یک مدل مالی ابزاری مبتنی بر اکسل بود که برای پیش بینی نتایج مالی یک کسب و کار براساس عملکرد گذشته آن استفاده می‌شد. بدین ترتیب از یک مدل پایه، می‌توان ترکیباتی بسیار پیشرفته و پیچیده را ساخت، ولی توجه‌ به دقت مفروضات، سهولت استفاده و کاربرد، مقیاس پذیری و انعطاف پذیری، ضروری خواهد بود.‌به عبارت ساده‌تر، مدل مالی ابزاری ساخته شده در اکسل است که برای تجزیه و تحلیل عملکرد مالی در گذشته یا جهت پیش‌بینی عملکرد مالی کسب و کار در آینده مورد استفاده قرار می‌گیرد. این پیش‌بینی معمولا بر اساس عملکرد تاریخی کسب‌و‌کار، یا مفروضاتی است که سرمایه‌گذار یا تیم استارتاپ نسبت به عملکرد کسب‌و‌کار در آینده فرض نموده‌اند، صورت گرفته؛ و نیاز به تهیه گزارش سود و زیان، ترازنامه، جریان نقدی و سایر داده‌های پشتیبان (معروف به مدل ۳ صورته که به عنوان یک مدل مبنا شناخته می‌شود) خواهد بود. بر پایه این مدل، می‌توان انواع پیشرفته‌تر مدل‌های مالی، مانند تجزیه و تحلیل جریان نقدی تنزیل شده (مدل DCF)، مدل بازخرید (LBO)، مدل ادغام و تملیک‌(M&A) و تجزیه و تحلیل حساسیت را طراحی و مدل سازی کرد.

کاربردهای مدل‌سازی مالی در تصمیمات اقتصادی و سرمایه‌گذاری

خروجی یک مدل مالی برای تصمیم‌گیری و انجام تجزیه و تحلیل مالی، چه در داخل و چه خارج از یک کسب‌و‌کار مورد استفاده قرار می‌گیرد. رایج‌ترین کاربرد مدل‌های مالی را می‌توان در ارزیابی کسب‌و‌کار، آماده‌سازی سناریوهای احتمالی برای برنامه‌ریزی استراتژیک، محاسبه هزینه سرمایه برای پروژه‌های سرمایه‌گذاری، تصمیم‌گیری‌های بودجه‌ریزی در سرمایه‌گذاری طرح‌های ایجادی یا توسعه‌ای و همچنین تخصیص منابع سازمانی دانست. همچنین از مدل‌های مالی در ایجاد پیش‌بینی‌ها و تحلیل روند‌ها برای پیش‌بینی و بسیاری از کاربردهای دیگر مربوط به تجزیه و تحلیل صنعت، تجزیه و تحلیل نسبت‌ها و صورت‌های مالی رایج استفاده می‌شود. در داخل یک شرکت، مدیران از مدل‌های مالی برای تصمیم‌گیری و تصمیم‌سازی در موارد متعددی استفاده می‌کنند که می‌توان موارد زیر را از مهم‌ترین آنها برشمرد:

سرمایه‌گذاری: مدل‌سازی مالی ابزار اصلی هر سرمایه‌گذاری است. به نحوی‌که با استفاده از پیش‌بینی درآمد‌ها و هزینه مالی آن، ارزش کل این سرمایه‌گذاری را در هر مقطع زمانی مشخص می‌کند.
طرح سرمایه‌گذاری: مدل‌سازی مالی به مشاوران مالی و تحلیل‌گران در بررسی پیش‌بینی‌های مالی طرح‌های سرمایه‌گذاری و برآورد بازگشت سرمایه کمک می‌کند، تا با بررسی و ارزیابی توجیه‌پذیری یک پروژه اقتصادی نسبت به گزینه‌های رقیب و سایر سناریوهای محتمل، برای پوشش ریسک برنامه‌ریزی نمایند.
رتبه‌بندی اعتباری: مدل‌سازی مالی شرکت‌های سرمایه‌گذاری و تحلیل گران اعتباری را قادر می‌سازد اطلاعات تاریخی مانند بدهی‌های برجسته را به پیش‌بینی‌های رشد تبدیل و تفسیر کنند. این پیش‌بینی‌ها سپس ماهیت و میزان خطرات مختلفی را تعیین می‌کند که برای رتبه‌بندی یک شرکت تعیین می‌شود.
تأمین مالی پروژه‌ها: مدل‌سازی مالی در ارزیابی گزینه‌های مناسب تأمین مالی نظیر استقراض بانکی، فروش اوراق بدهی، فروش سهام عمده یا خرد و … بسیار مفید است. این مدل‌ها ابزار اولیه‌ای برای ایجاد یک طرح بودجه با استفاده از مؤلفه بدهی و سهام است.
ارزیابی وضعیت مالی شرکت: مدل‌سازی مالی توسط شرکت‌ها برای ارزیابی وضعیت مالی و پروژه‌های در حال اجرا یا در دست احداث نیز استفاده می‌شود. از این رو، خروجی این مدل‌ها، ورودی ایجاد طرح‌های بودجه برای پروژه‌های شرکتی است.
افزایش سرمایه از طریق (بدهی/سهام): زمان و میزان افزایش سرمایه در هر کسب و کار نیاز به تجزیه و تحلیل گسترده‌ای دارد که با استفاده از ابزار مدل‌های مالی انجام می‌پذیرد.
خریداری یا اجاره (کسب‌و‌کار / دارایی)
رشد و توسعه کسب و کار: رشد و توسعه کسب‌و‌کار به طور درون‌زا با مدل‌سازی مالی اعتبار بیشتری پیدا نموده و امکان مقایسه و انتخاب میان سناریوها مختلف وجود خواهد داشت.
فروش دارایی‌ها/خروج از شراکت: فروش دارایی‌های پویا و عمده (خصوصاً) در صورتیکه دارایی از جریان‌های درآمدی برخوردار بوده و یا هنوز بخشی از ارزش آن از طریق بدهی تأمین می‌شود، نیازمند مدل‌سازی مالی است.
بودجه‌بندی و پیش‌بینی عملیات: فرآیند بودجه بندی و پیش‌بینی عملیات در هر کسب‌و‌کار (برنامه‌ریزی برای سال‌های پیش‌رو) یکی از کاربردهای رایج مدل‌سازی مالی است.
تخصیص سرمایه: (اولویت‌بندی پروژه‌های سرمایه‌گذاری)
ارزش‌گذاری: ارزش‌گذاری کسب‌و‌کار، یکی از کارکردهای اصلی مدل مالی بوده که با روش‌ها و تکنیک‌های متفاوت صورت گرفته و نیاز به تجربه و دانش بالای مدل‌ساز خواهد داشت.
ادغام و تملیک: کمک مدل‌سازی مالی جهت ارزش‌گذاری هر شرکت، امکان پیش‌بینی درآمدها، تهیه برنامه بدهی و تجزیه و تحلیل رقبا، را فراهم و اطلاعات مفیدی را به صورت شفاف در مورد تصمیمات “ادغام و تملیک” در اختیار مدیران قرار می‌دهد.
برون سپاری: تصمیم برون‌سپاری با محاسبات و بررسی‌های پیچیده مالی توأم است که مدل‌سازی مالی اطلاعات لازم را برای سناریوها مختلف برون‌سپاری فراهم می‌نماید.
تشکیل کنسرسیوم یا مشارکت انتفاعی: تصمیم تشکیل کنسرسیوم و یا انجام مشارکت انتفاعی (Joint Venture) سرمایه‌گذاری و تبعات مالی عمیقی در بخش‌های مختلف کسب‌و‌کار در پی خواهد داشت. تهیه مدل مالی مناسب، می‌تواند جوانب این تصمیم را برای تصمیم‌گیرندگان به خوبی نمایان سازد.
اعطای نمایندگی: تصمیم‌ اعطای نمایندگی به منظور توسعه کسب‌و‌کار با مکانیزم‌ها و شرایط مختلفی امکان‌پذیر است. انتخاب هر یک از این مکانیزم‌ها و لحاظ شرایط مناسب، نیازمند طراحی مدل مالی کسب‌و‌کار است.